Huzurevleri yaşlıların sağlıklı bir ortamda bakımı, huzurlu bir şekilde yaşam sürmeleri ve toplumsal yaşama aktif olarak katılmalarında önemli kuruluşlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Geçmiş yıllarda kurumsal bakımın yalnız, bakıma gereksinim duyan ve yoksulluk yaşayan yaşlılara yönelik olduğu düşünülse de artan kronik hastalıklar, engellilik durumları ve değişen çeşitli yaşam koşulları uzun süreli kurum bakım hizmeti ihtiyacını ortaya çıkarmıştır (Tekin, 2021). Ülkemizde mevzuata göre kamuya bağlı yatılı yaşlı bakım kuruluşları huzurevi ile huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezi isimleriyle hizmet sunarken özel yatılı yaşlı bakım kuruluşları ise özel huzurevi, huzurevi ve yaşlı bakım merkezi gibi isimlerle hizmet sunmaktadır (Karakuş, 2018). 2016 yılında belirtilen verilere göre ülkemizde kamuya bağlı huzurevi ile huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri sayısı 141 iken özel huzurevi sayısı ise 171’dir (Karakuş, 2018). Günümüzde yaşlı nüfusun artmasıyla huzurevlerine olan ihtiyacın ve huzurevlerinin sayısının da artacağı öngörülmektedir. Bu rehber temelde kamuya bağlı huzurevleri, bakım ve rehabilitasyon merkezleri hakkında bilgilendirme yapmak amacıyla hazırlansa da özel yaşlı bakım kuruluşları hakkında da çerçeve sunmaktadır. Özel huzurevleri de kamu huzurevleriyle benzer bir hizmet yapısına sahip olmakla beraber sağlanan imkanlar, başvuru ve kabul süreci, ücretler kamu huzurevlerinden farklılaşabilmektedir.
HUZUREVİNE BAŞVURU YAPILABİLECEK MAKAMLAR
Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde kamuya bağlı huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerinden yararlanmak için başvuru yapılabilecek makamlar aşağıdaki şekilde belirtilmektedir:
Huzurevi ve Merkezlerde bakım görmek isteyen yaşlılar;
• Yaşadıkları mahalledeki huzurevi
• İlçelerde bulunan Sosyal Hizmet Merkezleri
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İl Müdürlükleri gibi makamlara bir dilekçe ile başvuruda bulunabilir.
• E Devlet
• Alo 183 Sosyal Destek Hattı gibi platformlar aracılığıyla başvuru yapabilir.
Ayrıca Mülki idare amirleri, muhtarlar, kolluk kuvvetleri, belediye başkanlıkları, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile vatandaşlar tarafından il müdürlüklerine bildirilen acil durumdaki yaşlılar için bildirim süreci başlatılabilir. Basın yayın organlarındaki haberler de bildirim olarak kabul edilir.
HUZUREVİNE KABUL KOŞULLARI
Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde kamuya bağlı huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerine kabul koşulları aşağıdaki şekilde belirtilmektedir:
Huzurevlerine Kabul Koşulları
1) 60 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
2) Kendi gereksinimlerini karşılamasını engelleyici bir rahatsızlığı bulunmamak yeme, içme, banyo, tuvalet ve bunun gibi günlük yaşam etkinliklerini bağımsız olarak yapabilecek durumda olmak,
3) Ruh sağlığı yerinde olmak,
4) Bulaşıcı hastalığı olmamak,
5) Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,
6) Sosyal ve/veya ekonomik yoksunluk içinde bulunduğu sosyal inceleme raporu ile saptanmış olmak.
Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerine Kabul Koşulları
1) 60 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
2) Bedensel ve zihinsel gerilemeleri nedeniyle süreli ya da sürekli olarak özel ilgi, desteğe, korunmaya ve rehabilitasyona gereksinimi olmak,
3) Ruh sağlığı yerinde olmak,
4) Bulaşıcı hastalığı olmamak,
5) Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,
6) Sosyal ve/veya ekonomik yoksunluk içinde bulunduğu sosyal inceleme raporu ile saptanmış olmak.
GEREKLİ BELGELER
Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde kamuya bağlı huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerine başvuruda gerekli belgeler aşağıdaki şekilde belirtilmektedir:
1) Dilekçe
2) Vukuatlı Nüfus Kayıt Örneği
3) Nüfus Cüzdanı Örneği
4) İkametgah Belgesi
5) Gelir Durumunu Gösterir Belge Örnekleri
6) Sosyal çalışmacı tarafından düzenlenecek sosyal inceleme raporu,
7) Sağlık Kurulu Raporu
Sağlık Kurulu raporunun karar bölümünde, “Huzurevine girmesinde sakınca yoktur” ya da “Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezinde bakım görmesinde sakınca yoktur” ibaresinin yer alması gerekmektedir.
YAŞLI KABUL SÜRECİ
Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde kamuya bağlı huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerine yaşlı kabul süreci aşağıdaki şekilde belirtilmektedir:
Sosyal inceleme raporu ve düzenlenen diğer belgeler ile birlikte değerlendirilen yaşlı kabul edilir, sıraya alınır ya da reddedilir.
Kabulü uygun görülen yaşlının dosyası, yaşlının cinsiyeti, kalmak istediği oda tipi ve başvuru tarihi itibarıyla sıraya konulur. Sırası gelen yaşlıya çağrı yapılır. Çağrıya icabet etmeyen yaşlıya son çağrı yapılır. Gelmemesi durumunda dosya işlemden kaldırılır.
ÜCRET DURUMU
Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde kamuya bağlı huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerindeki ücret durumu aşağıdaki şekilde belirtilmektedir. Özel huzurevlerinde ücret durumu kamuya bağlı huzurevlerinden farklı bir prosedüre göre belirlenmektedir.
Kamuya bağlı huzurevlerinde ücret durumu; kuruluş yaşlılarından alınacak aylık bakım ücreti, oda, yatak, yemek ve bakım giderlerini kapsar.
Sosyal inceleme raporu dayanak alınarak;
• Kanunen bakmakla yükümlü kimsesi olmayan,
• Sosyal güvenlik kuruluşlarından emekli, dul ve yetim aylığı almayan
• Yapılacak araştırmalar sonucunda adına kayıtlı menkul ve gayrimenkulu bulunmadığı ya da adına kayıtlı gayrimenkulu olup da sağladığı gelirle yaşamını sürdüremeyeceğinin saptanması sonucunda yoksulluk belgesi düzenlenen yaşlılar ile
• Kanunen bakmakla yükümlü kimsesi olup da yükümlülerin ekonomik gücünün yeterli olmadığı saptanan yaşlılar ücretsiz kabul edilir.
• Ekonomik gücü yeterli olup da sosyal yoksunluk içinde bulunan yaşlılar ise ücretli olarak kabul edilir.
Özel huzurevleri Bakanlık tarafından denetlenmekte, ücretlerin alt ve üst limitleri de Bakanlık kararıyla belirlenmektedir.
HUZUREVİNİN BÖLÜMLERİ
Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde kamuya bağlı huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerindeki huzurevi bölümleri aşağıdaki şekilde belirtilmektedir:
Huzurevlerinin arsa ve bina koşullarına uygun olarak;
• Kapısı ve güvenlik kulübesi olan duvarla çevrili bir bahçesi,
• Bina girişinde danışma, bekleme odası, telefon santralı ve genel tuvalet,
• Meslek elemanlarının bulunduğu odalar, görüşme odası, döner sermaye, vezne ve büro hizmetleri odaları
• Yemek salonu, kafeterya, ibadet yeri, uğraşı odaları, kuaför, terzi, kütüphane, revir, dikiş atölyesi, tecrit odası, misafirhane, asansör ve benzeri ortak kullanım alanları
• Yaşlı odaları, dinlenme salonları, oturma birimleri, kat ofisi, genel tuvalet ve lavabo, çamaşır ve temizlik odaları, yaşlı fazla eşya odası ve benzeri yaşlı özel yaşam alanları,
• Mutfak, soğuk hava et/sebze odası, çamaşırhane, teknik atölyeler, ambar ve depolar gibi bölümleri bulunur.
HUZUREVİNDE YAŞLI ODALARI
Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde kamuya bağlı huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerindeki yaşlı odaları aşağıdaki şekilde belirtilmektedir:
Ev ortamına uygun döşenen yaşlı odalarında;
• Kalacak yaşlı sayısı kadar karyola, yatak, etajer, gardırop, sandalye ve koltuk bulundurulur. Her odada bir masa olması esastır. Odalardaki mobilyaların ahşap malzeme olması tercih edilir.
• Odalarda yaşlının yatarken uzanabileceği yükseklikte alarm düzeneği kurulur. Olanaklar ölçüsünde dahili telefon bulundurulur. Odalardaki banyo ve tuvaletlere yatay ve düşey ray takılır. Odanın geceleri hafif bir şekilde aydınlatılması sağlanır.
• Tüm oda donanımının sık silinmeye uygun malzemeden olmasına dikkat edilir. Zeminin halı ile kaplanması yerine parça halı kullanılması tercih edilir.
• Olanaklar ölçüsünde zemin anti-statik, anti-bakteriyel malzeme ile döşenir. Oda kapılarının tekerlekli sandalye ve yürüteçlerin rahat hareket edebileceği genişlikte olmasına özen gösterilir. Yataklarının üzerine, yatak koruyucu alez serilir.
HUZUREVİNDE BULUNAN BİRİMLER
Kamu Kurum Ve Kuruluşları Bünyesinde Açılacak Huzurevlerinin Kuruluş Ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik’te huzurevlerinde bulunan birimlerle ilgili aşağıdaki şekilde bilgi verilmektedir:
Sosyal Servis: Yaşlıların kuruluşa kabulü, uyumu, sosyal ve psikolojik çalışmaları yürütmek amacıyla sosyal hizmet uzmanı ve psikolog bulunur.
Sağlık Servisi: Yaşlıların muayene, teşhis ve tedavi gibi sağlık hizmetlerini yürütmek amacıyla doktor, diş hekimi ve hemşireden oluşur.
Fizyoterapi Servisi: Fizyoterapiye gereksinim duyan yaşlılara hizmet sağlamak için fizyoterapist ve hemşireden oluşur.
Beslenme Servisi: Yaşlıların ve huzurevi personelinin beslenmesine ilişkin hizmet sağlamak için diyetisyen, iaşe memuru ve aşçıdan oluşur.
Teknik Servis: Kuruluş binasının teknik ve yapı yönünden kontrol, onarım ve bakımını yapmak için teknisyen, teknisyen yardımcısı, kaloriferci ve teknik işlerde görevlendirilen yardımcı hizmetlilerden oluşur.
HUZUREVİ SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Huzurevlerinin merkezi konumda olması, sağlık ve ulaşım imkanlarına yakın olması ve 60-100 kişi aralığında düşük kapasitesinin bulunması; erişilebilir, ulaşılabilir ve nitelikli bakım ve rehabilitasyon hizmeti sağlanmasında önemli faktörlerdir (Karakuş, 2018). Bu noktada huzurevi seçiminde aşağıdaki unsurları göz önünde bulundurmak önemlidir.
• Yaşlının kalacağı huzurevi ve yaşlı bakım rehabilitasyon merkezinin size yakın olması ve sık sık ziyaret edebileceğiniz bir yer olması önemlidir.
• Bahçeli bir yer olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü yaşlının çıkıp hava alabileceği, dolaşabileceği bir alanın olması fiziksel ve ruhsal olarak da kendisine iyi gelecektir.
• Huzurevi ve yaşlı bakım rehabilitasyon merkeziyle rahat bir iletişim kurulabilmesi, bilgi alışverişi sağlanması önemlidir. Bu noktada yaşlının ziyaret edilebilmesi, gittiğinizde yetkili kişilerle görüşebiliyor ve bilgi edinebiliyor olmanız (huzurevi ve yaşlı bakım rehabilitasyon merkezi yöneticisi, sosyal hizmet uzmanı, bakım çalışanları vb.) dikkat edilmesi gereken faktörlerdir.
• Yaşlının kalacağı huzurevi ve yaşlı bakım rehabilitasyon merkezinde kapalı devre kamera sistemleri ile kayıt tutulması dikkate alınabilecek bir faktördür.
• Mesafe olarak yakın ve maddi olarak sizi çok fazla zorlamayacak bütçenize uygun bir huzurevi ve yaşlı bakım merkezi tercihinde bulunmalısınız.
İlinizde bulunan huzurevleri listesi için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı sayasınızı ziyaret edebilirsiniz: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/6114/3-oezel-huzurevleri.xlsx
· Huzurevi ve bakımevinde standartlara uygun sayıda ve nitelikte sağlık ve bakım personeli bulunmasına, bu personelin yaşlı bakımı ve demanslı hasta bakımı konusunda deneyimli ve eğitimli olmasına dikkat edilmelidir.
· Sık personel değişiminin hastalar üzerinde olumsuz etkisi bilindiğinden uzun süreli çalışan personellerin olduğu merkezler hastalar açısından daha avantajlıdır.
Bir özel huzurevi ve bakımevinin şartları, personel sayı ve özelliklerinin belirlendiği Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği’ne aşağıdaki adresten ulaşabilirsiniz:
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=12317&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
KAYNAKLAR
HUZUREVLERİ İLE HUZUREVİ YAŞLI BAKIM VE REHABİLİTASYON MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ, Resmî Gazete Tarihi: 21.02.2001, Resmî Gazete Sayısı: 24325
KAMU KURUM VE KURULUŞLARI BÜNYESİNDE AÇILACAK HUZUREVLERİNİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞ ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK, Resmî Gazete Tarihi: 05.04.1987, Resmî Gazete Sayısı: 19422
KARAKUŞ, B. (2018). TÜRKİYE’DE YAŞLILARA YÖNELİK HİZMETLER, KURUMSAL YAŞLI BAKIMI VE KURUMSAL YAŞLI BAKIMINDA İLLERİN DURUMU. AİLE VE SOSYAL HİZMETLER BAKANLIĞI.
ÖZEL HUZUREVLERİ İLE HUZUREVİ YAŞLI BAKIM MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ, Resmi Gazete Tarihi: 07.08.2008, Resmi Gazete Sayısı: 26960
TEKİN, N. (2021). BAKIMEVLERİ KURUMSAL BAKIM İHTİYACI VE TOPLUMSAL BAKIŞ. BAKIMEVLERİ VE HOSPİS, BÖLÜM 65, KISIM IV, 909-921. GERİATRİ YAŞLI SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI (EDİTÖRLER: PROF. DR. ZEKERİYA ÜLGER, PROF. DR. Ü. DENİZ ERDİNÇLER, PROF. DR. MEHMET AKİF KARAN). HİPOKRAT KİTABEVİ.