ENGELLİ VE YAŞLI HİZMETLERİ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
SOKAĞA ÇIKMA KISITLAMASI BULUNAN /
EVDE YAŞAYAN
65 YAŞ ÜZERİ YAŞLILARIMIZA YÖNELİK
KORONAVİRÜS (COVİD-19)
BİLGİLENDİRME REHBERİ
NİSAN 2020
GİRİŞ
Bu rehber Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel
Müdürlüğü tarafından, devam eden yeni koronavirüs (COVID-19) pandemisi sırasında sokağa
çıkma kısıtlaması bulunan ve evlerinde yaşayan 65 yaş üzeri yaşlılarımızı korumak ve ihtiyaç
duydukları hizmetleri güven içinde ve kolaylıkla almalarını sağlamak amacıyla, konuyla ilgili
olarak yapılabilecek iş ve işlemlerle, sunulan hizmetler ve alınan önlemler hakkında
yaşlılarımızı ve yakınlarını bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır.
COVID-19’un ülkemizde yayılmasının önlenmesi için başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere bütün
kurumlarımıza ve birey olarak her birimize ayrı ayrı görevler düşmektedir. Alınması gerekli
önlemler konusunda COVİD-19’un hayati olarak etkilediği grupların başında gelen
yaşlılarımızın kendilerinin alacağı önlemler ve tedbirlere uymaları da COVİD-19’la mücadele
konusunda önemli noktalardan birisini oluşturmaktadır.
Virüsün yayıldığı ülkelerde en büyük kayıplar özellikle yaşlılarda görülmektedir. Virüsün
yayılmasını önlemek ve kayıpların önüne geçebilmek amacıyla, başta yaşlılarımız ve yakınları
olmak üzere vatandaşlarımızın gerek kendilerinin göstereceği çaba gerekse alınan tedbirlere
göstereceği duyarlılık konuyla ilgili tedbirlerin ve çalışmaların başarıya ulaşmasında belirleyici
olacaktır.
3
SOKAĞA ÇIKMA KISITLAMASI BULUNAN / EVDE YAŞAYAN
65 YAŞ ÜZERİ YAŞLILARIMIZA YÖNELİK
KORONAVİRÜS (COVİD-19)
BİLGİLENDİRME REHBERİ
COVİD-19’A İLİŞKİN GENEL DURUM
2019 yılının Aralık ayında, Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan enfeksiyona neden olan virüs hızla yayılım
göstermeye başlamıştır. Böylece konuyla ilgili çalışmalar gerek Çin yönetimi gerekse Dünya Sağlık Örgütü
ve diğer ülkelerin gündemine taşınmıştır.
Sürece ilişkin çalışmalarla virüsün adı yeni tip koronavirüs (COVİD-19) olarak isimlendirilmiştir. COVİD-19
yayılım sürecinde artış göstererek sırasıyla epidemi, salgın ve pandemi olarak tanımlanmıştır.
Epidemi, belli bir bölgedeki nüfusta, aynı hastalığın neden olduğu vakaların normalde beklenenin üzerinde
bir hızla artış göstermesidir.
Salgın, epidemiyle aynı anlamı taşımakla birlikte daha kısıtlı bir coğrafi bölgede görülen vakaları belirtir.
Pandemi ise epideminin birden çok ülke ya da kıtaya yayıldığı, çok geniş alanda fazla sayıda insanın
etkilendiği durumlarda kullanılan bir terimdir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bir salgın hastalığın pandemi
olarak nitelendirebilmesi için üç koşul gerekmektedir.
1. Toplumun daha önce maruz kalmadığı bir hastalığın ortaya çıkışı
2. Hastalığa sebep olan etmenin insanlara bulaşması ve tehlikeli bir hastalığa yol açması
3. Hastalık etmeninin insanlar arasında kolayca ve devamlı olarak yayılması
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 12 Mart 2020 itibarıyla koronavirüsü pandemi ilan etmiştir.
Koronavirüs (COVİD-19) Pandemisi sürecinde hastalığın kontrol altına alınması amacıyla alınan ve
hayatımızı çeşitli açılardan kısıtlayan tedbirlere ilişkin terimler ve bu terimlerin kısaca anlamları şöyledir:
Karantina, bulaşıcı bir hastalık etkeni aldığı düşünülen şüpheli durumdaki insanın belirli bir süre (genellikle
en uzun kuluçka süresi) ötekilerden ayırma işlemidir.
Evde Karantina, temaslıların evden dışarı çıkmadan, ev içerisinde de diğer sağlam kişilerle temas kurmadan
yaşamasıdır. Ayrı bir oda, ayrı tuvalet banyo vb. gerekir. Kap kaşık vb. ortak kullanılmaz. “Bireysel karantina”
olarak da adlandırılabilir.
Kitlesel Karantina, belirli bir bölgeye giriş ve çıkışların durdurulmasıdır. Çin’de uygulanan karantina türü
örnek olarak verilebilir. Amaç büyük kitlelerin hareketlerini kısıtlayarak hastalığın bulaşmasını önlemektir.
İzolasyon, hasta olduğu bilinen kişilerin ötekinden ayrılmasıdır. Bu kişilerle ilişkiler özel koruyucu önlemler
alındıktan sonra kurulabilir.
Sosyal mesafe veya sosyal alan, kişisel alan ile kamusal alan arasında kalan, bir kişinin kendisinden 120 ile
200 santimetre arasında değişen uzaklıktır. Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını durdurmaya veya yavaşlatmaya
yönelik bir dizi ilaç dışı enfeksiyon kontrol eylemidir. Sosyal mesafenin amacı hastalık taşıyan kişiler, hastalık
bulaşma, hastalık ve nihayetinde ölüm oranını en aza indirmek için enfeksiyon taşıyan kişiler ile enfekte
olmayan kişiler arasındaki temas olasılığını azaltmaktır. Sosyal mesafe, enfeksiyonun damlacık temasıyla
(öksürme, tükürme veya hapşırma) bulaştığı durumlarda çok etkilidir
COVİD-19 yayılımını sürdürmekte olup virüsün ilk olarak ortaya çıktığı 2019 yılı Aralık ayından içinde
bulunduğumuz 2020 yılı Nisan ayına kadar geçen süreç içerisinde dünya genelindeki toplam vaka sayısı 2,5
milyonu, virüsten kaynaklanan ölüm sayısı ise 170 bini geçmiştir.
Ülkemizde ise COVİD-19 toplam vaka sayısı 90 bini, virüsten kaynaklanan ölüm sayısı ise 2 bini bulmuştur.
Ülkemizde alınan önlemler ve yapılan çalışmalarla virüsün seyrinin birçok ülkeye göre daha olumlu seyrettiği
gözlenmiştir.
TÜRKİYE’DE COVİD-19 ÇALIŞMALARI
Çin’den başlayarak kısa bir süre içerisinde dünyanın hemen her ülkesinden birçok insanı etkileyen Corona
Virüs (COVID-19) bulaşma yolu çok hızlı ve kontrolü zor olan bir virüstür. Dünya Sağlık Örgütü tarafından
COVID-19’un “pandemi” olarak ilan edilmesiyle birlikte ülkeler pandeminin etkilerini en aza indirebilmek
için yoğun çaba içerisine girmişlerdir.
COVİD-19 bu çerçevede tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ana gündem konusu haline gelmiş olup
konuyla ilgili çalışmalar artarak devam etmektedir. Ülkemiz, virüsün dünya kamuoyuna duyurulduğu 31
Aralık 2019’dan itibaren Sağlık Bakanlığının koordinasyonunda bilimsel ölçütlerle koruyucu ve önleyici
önlemleri almaya başlamıştır. Ülkemizde ilk COVİD-19 vakasının görüldüğü 10 Mart 2020 tarihinden itibaren
ise konuyla ilgili ülke çapında önemli düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından da COVİD-19 sürecinde pek çok önlem alınmış ve
sürece yönelik çalışma başlatılmıştır. Genel Müdürlüğümüz tarafından da süreç yakından takip edilerek
özellikle kurum bakımında bulunan yaşlılarımıza yönelik önlemler hayata geçirilmiştir.
Ülkemizde COVID-19 hakkında yaşlılarımızı doğrudan veya dolaylı olarak kapsayan, vatandaşlarımıza
yönelik kamu ve özel pek çok kurum tarafından bilgilendirme ve farkındalık çalışması ile hizmet sunumu
geliştirilmektedir. Bu çalışmaların yaşlılarımız ve yakınları tarafından bilinmesi hizmetlerin etkin kullanımı
açısından önem taşımaktadır.
TÜRKİYE’DE YAŞLILARA YÖNELİK COVİD-19 ÇALIŞMALARI
Ülkemizde yaşlılarımıza yönelik COVİD-19 önlemleri arasında en önemli düzenlemelerden birisi İçişleri
Bakanlığı 21 Mart 2020 tarihli Genelgesiyle, 21 Mart 2020 saat 24.00’den sonra 65 yaş ve üzeri
vatandaşlarımızın COVİD-19’dan korunmaları amacıyla ikametlerinden dışarı çıkmalarının, açık alanlarda,
parklarda dolaşmalarının ve toplu ulaşım araçları ile seyahat etmelerinin sınırlandırılarak sokağa çıkmalarının
yasaklanması olmuştur.
Ancak yasak kapsamına giren yaşlılarımız bazı hallerde izin alarak evden çıkabilmekte ve seyahat
edebilmektedir. İhtiyaç olması halinde özellikle tek başına yaşayan ve ihtiyaçlarını karşılayacak yakını
bulunmayan 65 yaş ve üstü vatandaşlarımızın mağdur olmamalar ve temel ihtiyaçlarını karşılamak için
vali/kaymakamların başkanlığında 65 yaş üstü Vefa Sosyal Destek Grubu oluşturulmuştur.
İllerde valiler, ilçelerde kaymakamlar tarafından 65 yaş ve üzeri vatandaşlarımızın sağlık başta olmak
üzere tüm temel ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli tedbirler alınmıştır. İkametlerinden ayrılmalarına
kısıtlama/yasaklama getirilen vatandaşlarımız 112, 155, 156 numaraları üzerinden ihtiyaçlarını
bildirebileceklerdir.
Sosyal Yardım (ekonomik destek) ihtiyacı olan yaşlılarımızın da müracaatları Bakanlığımıza ait 144 nolu
telefona bildirilmesi halinde talepleri değerlendirilmektedir.
Coronavirüs Kapsamında Yaşlılarımızı da Doğrudan İlgilendiren Diğer Düzenlemeler ve Destekler
- 65 yaşın üzerinde ve kronik rahatsızlığı nedeniyle sokağa çıkamayacak olan vergi mükellefi
vatandaşlarımızın beyanname ve ödemeleri yasağın sonuna kadar ertelenmiştir. - Kamu bankaları emeklilerin maaş ödemelerini isterlerse evlerinde yapacak.
- En düşük emekli maaşı 1.000 TL’den 1.500 TL’ye çıkarılmıştır.
- Mücbir sebep hali kapsamında değerlendirilecek sektörler arasında yaşlı bakım kuruluşları da yer alarak hizmete devam etmektedir.
- Bakım merkezlerinde bakım hizmeti sunulabilmesi için gelir ölçütü şartı üç ay süreyle aranmayacak, Cumhurbaşkanı bu süreyi bir yıla kadar uzatabilecektir. Böylece COVİD-19
sürecinde ihtiyaç duyan yaşlılarımızın ücret durumuna bakılmaksızın ücretsiz olarak kurum bakımına alınabilmesi sağlanmıştır.
TÜRKİYE’DE GENEL OLARAK YAŞLILARA YÖNELİK HİZMETLERE ERİŞİM
Ülkemizde yaşlıların yararlanabileceği hizmetlere yönelik Yaşlılar İçin Bilgilendirme Rehberi, Genel
Müdürlüğümüz tarafından hazırlanarak web sayfamızda yayınlanmıştır. COVİD-19 sürecinde yaşlılarımız
kendileriyle ilgili olarak gerek bilgilendirme rehberinde de yer alan mevcut hizmetlere gerekse COVİD-19
sürecine özel hizmetlere hizmet sunucusu kurumların elektronik adreslerinden, iletişim numaralarından ve edevlet uygulamalarından evlerinden müracaat ederek ulaşabilirler:
- Yaşlılar İçin Bilgilendirme Rehberi: https://www.ailevecalisma.gov.tr/eyhgm/yayin-kaynak/
- E devlet kapısı: https://giris.turkiye.gov.tr/Giris/
- Kurumların web sayfaları, e-posta adresleri
- COVİD-19 sürecinde sokağa çıkma kısıtlaması bulunan yaşlıların hizmet almak için müracaat edebileceği telefon numaraları: Alo 112, 155, 156
- COVİD-19 hakkında bilgi almak veya soğuk algınlığı ile COVİD-19 belirtileri gösteriyorsanız: Alo
184 Koronavirüs Danışma Hattını arayabilirsiniz.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çağrı Merkezlerinden Alo 183 Sosyal Destek Hattı
aracılığı ile yaşlılara yönelik hizmetlere ilişkin çağrılar değerlendirilerek rehberlik ve danışmanlık
hizmeti sunulmaktadır. Ayrıca İhmal, istismar ve şiddet vakaları veya töre ve namus cinayetlerinin
önlenmesi için tedbir mahiyetindeki ihbarlar da alınmaktadır.
YAŞLILAR İÇİN BİLGİLENDİRME REHBERİ
Yaşlılar İçin Bilgilendirme Rehberi, Türkiye’de yaşlıların yararlanabileceği hizmetler konusunda yaşlılara ve
yakınlarına yönelik bilgilendirme ve yönlendirme yapılarak hizmetlere erişim konusunda kolaylık sağlanması
amacıyla hazırlanmıştır. Koronavirüs sürecinde yaşlılarımızın ve yakınlarının ihtiyaç duyabileceği hizmetlere
evlerinden ulaşabilmeleri kolaylık sağlayacağı düşünülen rehberde yer alan hizmetler genel hatlarıyla
şunlardır (https://www.ailevecalisma.gov.tr/eyhgm/yayin-kaynak/):Yaşlı Vatandaşlarımız İçin;
Sosyal Yardımlar
Sağlık Hizmetleri
Evde Sağlık Hizmetleri
Evde Bakım Hizmetleri
Yaşlı Bakım Hizmetleri
Eğitim (3.Yaş Üniversitesi)
Erişilebilirlik
Ulaşım Hizmetleri
Çevre, Kültür, Sanat Etkinlikleri
Yaşlılara Sağlanan Diğer İndirim ve Muafiyetler
Haklar ve İhlaller
Alo 183 Sosyal Destek
9
YAŞLILARDA COVİD-19 BELİRTİLERİ VE ETKİLERİ
COVİD-19 hastalığı hiçbir belirti göstermeden seyredebileceği gibi ateş, öksürük ve nefes darlığı gibi
belirtiler gösterebilen COVID-19 hastalığı;
65 yaş ve üzeri,
Kronik böbrek yetmezliği,
Kalp – damar hastalığı,
Şeker hastalığı,
Astım, kronik akciğer hastalığı,
olan bireylerde daha şiddetli seyredebilir. Ateş, öksürük, nefes darlığı yanında şiddetli alt solunum yolu
enfeksiyonu ile akut solunum zorluğu problemi oluşturabilir. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum
yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmesi muhtemeldir.
Belirtiler arasında ayrıca burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, ishal ve bulantı görülebilir. Virüsü olan bazı
kişiler şiddetli belirti göstermeyebilir. Bu noktada özellikle altta yatan başka sağlık durumları olan ya da
kronik hastalığı bulunan engelli ve yaşlı kişiler, hafif bir hastalığa sahip olsa da, virüse daha fazla yatkınlık
göstermekte ve genellikle çok daha ciddi hastalık ve sonuçlarla karşılaşmaktadırlar.
65 yaşından ileri yaştaki bireyler, enfeksiyon hastalıklarına karşı çocuklar/bebekler kadar duyarlıdır. Aynı
zamanda yaşlılarımızda hipertansiyon, astım, KOAH, diyabet hastalıkları da sık görülmektedir. Astım
veya KOAH teşhisi olan yaşlılarda enfeksiyon geçirilmesi ile hastalığında alevlenmeler görülebilir.
Hipertansiyon veya diyabet tedavisi alan yaşlı bireylerde enfeksiyonla birlikte kan basıncında veya kan
şekerinde ani yükselmeler gözlemlenir. Böbrek hastalığı olan yaşlılarda hastalık seyri kötüleşebilir.
Koronavirüs, hasta bireylerin öksürmeleri aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır.
Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz,
burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir.
10
YAŞLILARIMIZIN COVID-19’DAN KORUNMASI VE
EVDE KENDİLERİNİ DAHA İYİ HİSSETMESİ İÇİN ÖNERİLER:
COVİD-19 pandemisini kontrol altına almanın en etkili yöntemlerinden birisi izolasyon, karantina, sokağa
çıkma yasağı gibi kısıtlamalardır. Sokağa çıkma yasağı ve evde kalmanın zorunlu olduğu hallerde, bireyler
gündelik hayatla ilişkili ve psiko-sosyal yönden sorunlar yaşayabilirler. Bir yandan COVİD-19’dan
korunurken, bir yandan da psiko-sosyal sağlığımızı korumak için, öncelikle COVİD-19’un bulaşma yollarına
ilişkin önlemler almak, ardından da temel ve zorunlu ihtiyaçların karşılanarak güvenlik ve yardım ihtiyacının
sağlanması gerekir.
COVİD-19 virüsünden korunmak için alınan önlemlere ve bu çerçevede ülkemizde 65 yaş üzerindeki bireylere
uygulanan sokağa çıkma yasağına mutlaka uyun. Bu yasağın sizi engellemek için değil korumak için
getirildiğini unutmayın.
COVID-19 şüphesi uyandıran semptomlarının tespit edilmesi veya hastalık durumunda yapılması
gerekenler;
Öksürük, ateş, nefes almada zorluk gibi belirtileriniz varsa, cerrahi maske takarak sağlık kuruluşlarıyla
(112) derhal irtibata geçin ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
Soğuk algınlığı belirtileri gösteriyorsanız Alo 184 hattını arayarak durumunuzu anlatın. Sağlık
personeli, size yapmanız gerekenleri anlatacak, sizi ilgili birimlere yönlendirerek gereken tedbirlerin
alınmasını sağlayacaktır.
Evde maskeyi hasta olan kişiler diğer kişilere bulaştırmamak için takmalıdır. Şayet koronavirüs
hastalığınız yok ise evde maske takmanıza da gerek yok. Bununla birlikte dışarı ile temasınız
olması durumunda muhakkak maske takmalısınız.
Son 2 hafta içerisinde salgının görüldüğü ülkelerden birinden geldiyseniz, cerrahi maske takarak en
yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
Ateş, öksürük şikâyeti ve solunum sıkıntısı varsa derhal tıbbi cerrahi maske takılmalı ve diğer
kişilerden izole edilmelidir.
11
Kimler Kendini İzole etmeli?
COVİD-19 virüsü belirtileri gösteren herkesin kendini izole etmesi gerekiyor. Bu belirtiler 37.8’in
üzerinde ateş, öksürük ve solunum güçlüğü olarak tarif edilmektedir. Aynı zamanda bu belirtileri
gösteren kişiyle aynı evi paylaşan herkesin de kendisini izole etmesi gerekir. Yalnız yaşıyorsanız,
belirtilerin ortaya çıkışından itibaren 7 gün evde kalmalısınız. Eğer siz veya birlikte yaşadığınız bir
kişi bu belirtileri gösterirse, bütün hanenin 14 gün kendilerini izole ederek, belirtilerin gelişip
gelişmediğini gözlemesi gerekir. Bu süre içinde evdekilerden biri daha hastalık belirtileri göstermeye
başlarsa o zaman 7 gün daha izole olmaları gerekir. Daha sonra hastalanan her bir kişi için izolasyon
süresi 7 gün daha uzatılır. Hastalık belirtilerini gösteren kişilerin iyi havalandırılmış bir odada kalıp
evdeki diğer kişilerden uzak durmaları gerekir.
Oda dışına çıkarılmamalı, ortak malzeme kullanımına izin verilmemeli, banyo ve tuvaleti mümkünse
ayrılmalıdır.
Aile üyeleri içerisinde hasta olan kişiler var ise mutlaka maske kullanmalıdır. Hasta kişi için
ayrılmış tabak, bardak, çarşaf, nevresim kullanılmalıdır.
Muayene, tetkik ve bakımları sırasında ortamda gereken en az sayıda kişi bulunmalıdır.
COVİD-19 sürecinde hastane ortamları virüsün bulaşması açısından riskli olabileceğinden çok
gerekli olmadığı müddetçe hastane ortamına girilmemelidir. Ancak COVİD-19 belirtilerinde,
hayati önemdeki rahatsızlıklarınızda ve doktorunuzun önerdiği durumlarda hastaneye gitmekten
çekinmeyin ve hastaneye yatış sürecinde doktorlarınızın vereceği karara uyunuz.
COVID-19 şüphesi uyandıran semptomları tespit edilen kişilerin sağlık kuruluşlarına sevki sonrasında
evde yapılması gerekenler;
Kişinin kullanmış olduğu bulaşıcılık riski taşıyan tüm dokuma ürünleri (kıyafetler, yatak çarşafları,
yatak örtüleri, yastık kılıfları, yatak perdeleri, kullanılan yer bezleri vb.), diğer tüm çamaşırlardan
ayrılmalı, mümkünse ayrı bir çamaşır makinesinde ve klor içeren dezenfektanlarla 90 derecede en az
30 dakika yıkanarak dezenfekte edilmelidir.
12
Vakanın ortaya çıkmasından sonra aile ve evin tam karantinaya alınması gerekmektedir. Bu kapsamda,
sakinlerinin maske kullanımına özen gösterilmeli, bu kullanımlarda maske ve eldiven kullanma
kurallarına dikkat edilmelidir.
Odalar düzenli olarak havalandırılmalıdır.
Genel yüzey temizliğinde su ve deterjanla standart temizlik yapılması yeterlidir.
Ortak alanlar, lavabo, tuvalet, banyo, merdiven korkulukları, musluklar ve yemek yenen alanlarda
hijyen şartlarına azami dikkat gösterilmelidir. Özellikle sık temas edilen yüzeyler sık aralıklarla
dezenfekte edilmelidir.
COVİD-19’dan korunmak için yapılması gerekenler:
Öksürme veya hapşırma sırasında ağız ve burun tek kullanımlık mendille kapatılmalı, mendil
yoksa dirseğin iç kısmı kullanılmalıdır.
Tokalaşma ve sarılmadan kaçınılmalıdır.
Olabildiğince kalabalık ortamlardan uzak durulmalıdır.
Bu dönemde eve misafir veya ziyaretçi kabul edilmemelidir. Yüz yüze görüşmek yerine, telefon
ve internet gibi alternatif iletişim yollarına yönelin.
Kirli ellerle ağız, burun ve gözlere dokunulmamalıdır.
El hijyenine önem verilmelidir. Eller evdeyken sık sık ve her dışarı çıkıp eve döndüğünüzde
muhakkak en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla ovalanarak yıkanmalı, sabun ve suyun
olmadığı durumlarda alkol içerikli el dezenfektanı ya da 70 derece veya üzerinde bir kolonya
kullanılmalıdır.
13
Sigara, alkol ve diğer tütün mamullerini tüketmeyin. Sigara veya nargile dumanına maruz
kalacağınız yerlerde bulunmayın. Astım, KOAH gibi hastalıklarınız varsa bu duruma özellikle
dikkat edin.
Ev içerisinde sıklıkla kullanılan ve dokunulan yerler (mutfak tezgahı, tuvalet, banyo ve
lavabolar, cam/pencere önü, kapı kulpları vb.) günlük olarak temizlenip, dezenfekte
edilmelidir. Hijyen ve temizlik konusunda yeterli olmadığınızı düşünüyorsanız
yakınlarınızdan veya ilgili kurumlardan yardım isteyiniz. Bu aşamalarla birlikte ev
içerisinde sosyal mesafe korunmalıdır.
Hasta olunmasa dahi ev içinde bazı eşyalar kişiye özel kullanılmalıdır. Havlular, diş
fırçaları, nevresimler bu süreçte herkes için ayrı kullanım olacak şekilde düzenlenmelidir.
Kapalı alanlar/mekanlar sık sık havalandırılmalıdır.
Tuzlu su burun tıkanıklıklarını açmak için faydalı olabilir. Ama evde hazırlanan tuzlu sular
ile fazla tuz nedeniyle ağız ve burundaki sağlığımız için faydalı bakteriler de zarar görebilir
ve sonuçta tuzlu suyla gargara faydaya değil tam tersi zarara sebep olabilir. Çamaşır suyu
ile gargara ise kesinlikle zararlıdır.
COVİD-19 Kapsamında Rapor, İlaç ve Tedavi Ödemeleri:
09.04.2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanan Sağlık Uygulama Tebliğinde (SUT)
Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ kapsamında, Sağlık Bakanlığı tarafından pandemi
süresince hastanelerce temin edileceği bildirilen ve COVID-19 tedavisinde kullanılan ilaçlar
SGK’nın ödeme listesine alınmıştır.
Raporsuz ilaçların reçeteleri aile hekimlerine telefon ile yazdırılıp şifresi alındıktan sonra
eczanelerden alınabilmektedir.
Raporlu ilaçlar için reçete zorunluluğu kaldırılmıştır.
14
Hastaneler ve aile sağlığı merkezleri bu dönemlerde virüsün bulaşması açısından riskli
alanlardır. Hasta olmasanız bile hastanede hastalık kapma olasılığınız olduğu için ilaç
teminini tanıdığınız eczanelerden telefonla yapabilirsiniz. Düzenli kullandığınız ilaçlarınız
var ise belli bir süre dışarı çıkmanıza gerek kalmayacak şekilde evde bulundurabilirsiniz.
Hekiminiz tarafından başka türlü önerilmediği müddetçe kullanmakta olduğunuz tansiyon
ve şeker ilaçlarınıza devam etmeniz uygundur, kesmeniz size zarar verebilir. Her hastanın
tedavisi kendisine özgüdür ve kararı hastalıklarınızı tüm yönleriyle bilen hekim vermelidir.
İlaçlarınızı almayı ihmal etmeyin, ilaç almakta veya ilaca ulaşmakta güçlük yaşıyorsanız
doktorunuza veya eczacınıza telefonla ulaşın.
Dışarıdan eve girecek olanlarla ilgili yapılması gerekenler:
Mümkün olduğunca evde kalın, dışarıdaki işlerinizi ve alışverişinizi mümkünse
güvendiğiniz çevrenize yaptırın. Dışarı çıkamadığınız durumlar için size yardımcı
olabilecek yakınlarınızı telefonla arayın alışveriş, para çekme, fatura yatırma, yemek
hazırlama, ilaç temini konularında yardım isteyin. İhtiyaçlarınıza yönelik alışverişinizi
dışarı çıkmadan eve getirtmek için aileniz, yakınlarınız ya da komşularınızdan destek
isteyin.
Size yardım edebilecek durumda olan komşu, arkadaş ve akrabalarınızdan yardım
istemeye çekinmeyin. Unutmayın, olağanüstü bir durum içinde yaşıyoruz, çekingen
olmayın!
Yardım edenlerle temasınızı kısa süreli tutun, kapıda iletişimle yetinin, ilaç ve gıda
maddeleri gibi nesneleri teslim aldıktan sonra ellerinizi yıkamanız gerektiğini her
seferinde hatırlayın.
65 yaş ve üstü vatandaşlarımız için sokağa çıkmadan temel ihtiyaçlarının karşılanması
amacıyla, il ve ilçelerde Vefa Sosyal Destek Grupları kurulmuştur. Telefonla 112, 155 ve
156’yı aradığınızda istekleriniz bu gruplar tarafından karşılanacaktır. Telefon
15
kullanamıyorsanız mahallenizdeki polis karakolu ya da muhtarlığa bu durumu
bildirebilirsiniz.
Dışarıdan gelen alışveriş poşetlerinin yüzeyinde virüs bulunabilir bu nedenle
dışarıdan gelen maddeler en az 2-3 saat dış bir ortamda, balkon vb. bir yerde
tutulduktan sonra kullanılmalıdır.
Ailelerde özellikle dışarı ile temas edenler var ise yaşlılarımız için oluşan riski en aza
indirmek için ev içinde bir plan oluşturulabilir. Dışarıdan gelen kişiler ayakkabılarını
dışarıda çıkarmalı ve mümkünse girişe en yakın odayı kirli odası olarak belirleyerek dışarıda
giydiği tüm kıyafetleri burada çıkartıp dezenfeksiyonunu yapmalıdır. Kirli odası her gün
düzenli havalandırılmalıdır. Çanta, mont gibi dışarıda kullanılan eşyalar bu odadan
çıkarılmamalı, evden çıkmak gerektiğinde yine bu odada giyinilerek dışarı çıkılmalıdır.
Çıkarılan kıyafetleri 50-60 derecede uzun programda mümkünse kurutmalı yıkayınız.
Yürüteç vb. eşyalar ise içeri alınmadan önce ‘1 birim çamaşır suyu + 99 birim su’ karışımı
yapılarak iyice temizlenmelidir. Temizlikten sonra ve her dışardan gelişte eller
yıkanmalıdır. Yüzük, kolye, küpe, aksesuar vs. kullanmayınız.
Gıda ve Beslenme Önerileri
Bağışıklık sistemini güçlendirmek için dengeli ve sağlıklı beslenilmelidir.
Mutlaka sofra kurun ve sağlıklı yiyecekler tüketin.
Her zamanki diyetinize uyun, tansiyon, şeker vb. diyetler ilgili kontrolünüzü ihmal etmeyin.
Gıdalar tüketilmeden önce iyice yıkanmalıdır.
Günde 3 ana ve 3 ara öğün yemek en ideal beslenme yöntemidir.
Protein içeren besinler (süt, süt ürünleri, et, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohumlar), taze
sebze ve meyveler, ekmek ve tahıl grubundan besinler dengeli tüketilmelidir.
16
Günlük 1,5-2 litre sıvı tüketimine özen gösterilmelidir. Tüketilen sıvılar su olabileceği gibi,
su içeren ayran, limonata gibi farklı içecekler de olabilir.
Egzersiz ve hareketlilikle ilgili öneriler:
Hareketsiz kalmak kas miktarı ve kas kuvvetimizi azaltabilir ve bizleri olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle
dışarı çıkma kısıtlığı bulunan süreçte ev içinde rahatlıkla uygulayabileceğimiz ve kendimizi zinde
hissetmemizi sağlayacak basit egzersizleri düzenli olarak uygulamamız çok faydalı olur. Egzersizler
kaygı ve endişe ile baş etmede de yardımcı olur. Bu doğrultuda evde günlük olarak yapılabilecek
aktiviteleri de içeren yaşam planı hazırlanıp uygulanabilir. Hem fiziksel hem de ruhsal sağlık açısından
COVİD-19 sürecinde evde yapabileceğimiz en iyi aktivite egzersiz yapmaktır. Düzenli egzersizin
bedensel sağlığımıza olumlu katkıları yanında bağışıklık sistemini güçlendirme, psikolojik duruma
katkısı ve uyku kalitesini düzeltme gibi birçok olumlu etkileri vardır. Bu nedenle ev içinde hareketliliği
koruyarak aşağıdaki öneriler doğrultusunda egzersizler yapılabilir.
Öncelikle kalp hastalığı, yüksek tansiyon, şeker vb. herhangi bir sistemik hastalığı
olanların egzersiz programına başlamadan önce mutlaka doktora danışmaları
gerekir.
Özellikle çok ileri yaştaki bireyler için bazı egzersizler zararlı olabilir, bu nedenle
yaş, sağlık ve fiziksel durumunuzu göz önünde bulundurarak sağlık personelinin
önerileri doğrultusunda hareket edin.
Egzersizlerin mümkünse evdeki diğer bireylerle beraber yapılması daha eğlenceli ve güvenli
olacaktır. Egzersizin devam ettirilmesi ve yaşamın bir parçası haline gelmesi sağlanmalıdır.
Egzersiz yapılan ortamın ısısı, havalandırılması ve aydınlatılmasına dikkat edilmelidir.
Egzersiz sırasında aşırı terlemenize neden olmayacak, hareketinizi kısıtlamayacak,
mevsime uygun, rahat giysiler ve ayak tabanını/bileğini destekleyen uygun hafif kaymayan
ayakkabılar kullanılmalıdır.
17
Egzersiz yaparken emniyete ve yaralanma riski bulunmamasına dikkat edilmeli, zevkli ve
kolay uygulanabilir egzersizler seçilmelidir.
Egzersizden önce yeterince sıvı alınmalıdır. Susadıkça su içmek yerine, aralıklı olarak su
içilmesi daha uygundur.
Egzersize başlamadan önce ısınma, egzersizden sonra da aktif soğuma yapılmalıdır.
Egzersiz sırasında ağrı duyulduğunda, bulantı, baş dönmesi, halsizlik, titreme
hissedildiğinde, yüz soluklaştığında egzersiz hemen kesilmelidir.
Egzersiz yapmasında engel bulunmayan yaşlılar hafif düzeyde fiziksel aktiviteler yapabilir.
Ayrıca uzun süredir hareketsiz bir yaşam sürüyorsanız, kendinizi güçsüz hissediyorsanız da
egzersiz yapmaya yavaş yavaş başlamalısınız. Örneğin günde 5 dakika yürüyüş yapmaya
başlayıp her hafta süre 5’er dakika daha arttırılabilir. Yürüme egzersizi odada, koridorda,
balkonda veya bahçede gerçekleştirilebilir. Ev içinde bulunması hâlinde yürüme/koşu
bandı, kondisyon bisikleti vb. spor aletlerinden yararlanılabilir.
Daha önce sağlık personelinin önerdiği ve yaptığınız hareketler varsa onları yapmaya devam
edebilirsiniz.
Solunum egzersizlerinin rutin şekilde yapılması hem akciğer kapasitesinin artmasına hem
de solunum potansiyelinin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. Ayrıca COVID-19 sürecinde
da nefes darlığını azaltır, yaşam kalitesini arttırır, kaygı ve depresyonu engellemede
yardımcı olur. Bunun için burundan derin nefes alın nefesi birkaç saniye tutup dudakları
büzerek iki katı sürede yavaş yavaş ağızdan üfleyerek verin. Günde birkaç defa kendinizi
zorlamayacak şekilde tekrarlayabilirsiniz.
Egzersiz yaparken nefesinizi tutmayın, rahat ve düzenli nefes almaya devam edin.
Dans etmeyi seviyorsanız müzik eşliğinde 10-15 dakika dans etmek, hem hareketlilik sağlar
hem de ruhsal durumunuzun düzelmesine de katkıda bulunur.
Düşmeler yaşlılarda sık görülen ciddi sonuçları olabilen problemlerden biri olup
hareketliliği de kısıtlayan çok önemli bir engeldir. Düşmeler yaşlanmaya bağlı sorunlara
18
veya uygunsuz çevre koşullarına bağlı olarak gelişebilir. Düşmelerin önüne geçmek için
yaşlı kişinin yaşadığı yeri daha güvenli hale getirmek gerekir. Banyodan merdivene, yerdeki
halıdan, aydınlatma sistemine kadar yaşama mekânının her yanında yapılacak değişiklikler
düşme ve onun getireceği sıkıntıları önlemek için alınabilecek en önemli tedbirlerdir.
Yaşlılar ve birlikte yaşadığı bireylerin düşmeye neden olabilecek risk faktörlerine ilişkin
farkındalığının sağlanması amacıyla güvenlik listeleri hazırlanabilir. Güvenlik listesi evin
bir köşesine asılarak yaşlının ve çevresindekilerin bu konuda bilinçlendirilmesi ve belli
aralıklarla gözden geçirilmesi sağlanmalıdır. Böylece birçok kaza nedeninin önceden
belirlenmesi ve giderilmesine yardımcı olunabilir.
Covid -19 Salgınına Yönelik Demans (Alzheimer vb.) Hastaları ve Yakınları İçin Öneriler
(Bu başlık altındaki bilgiler Türkiye Psikiyatri Derneği Yaşlılık Psikiyatrisi Bilimsel Çalışma Birimi
tarafından hazırlanmıştır)
Demans (Alzheimer vb.) hastası olan bir yakınınız varsa, koronavirüs salgını hastanın bakımı ve korunması
ile ilgili sizde endişe yaratmış olabilir. Muhakeme etme güçlükleri, sorunları anlamadaki zorluklar demans
hastalarında temizlikle ilgili davranışları zorlaştırabilir, kısıtlamalara uymakta güçlük yaşarlar; bu durum
koronavirüs hastalığı (COVİD-19) için artmış bir risk oluşturabilir. Bunun yanı sıra her türden ek hastalık ve
özellikle enfeksiyonlar, hastanın zihinsel işlevlerinde kötülemeye de sebep olmaktadır.
Hastanızı enfeksiyondan korumak için alabileceğiniz önlemler aşağıda sıralanmıştır;
Demans hastalarında artan kafa karışıklığı (konfüzyon) herhangi bir hastalığın ilk belirtisi olabilir.
Demans hastasında kafa karışıklığının hızla arttığı görülüyorsa hastayı takip eden hekime
danışılmalıdır.
Demans hastaları günlük hijyen uygulamaları için fazladan hatırlatmalara ve desteğe ihtiyaç
duyabilirler. Bu konuda işe yarayabilecek birkaç öneri;
Demansı olan bireylere 20 saniye boyunca ellerini yıkamasını hatırlatmak için banyo başta
olmak üzere evin çeşitli yerlerine işaretler koyabilirsiniz. Yeterli süre el yıkamasını sağlamak
için el yıkarken beraberce sevdiği bir şarkıyı söyleyebilirsiniz.
Hastanız ellerini yıkayamıyorsa, en az %70 alkol içeren el dezenfektanı veya kolonya ile elleri
silmek, hijyeni sağlamak için hızlı bir çözüm seçeneği olabilir.
19
Sık temas ettikleri kapı kolu, musluk, kumanda gibi eşyaları gün içerisinde sık sık dezenfekte
edebilirsiniz.
Kişinin günlük kullandığı ilaçların hepsine yeteri kadar sahip olduğundan ve ilaçları düzenli
kullandığından emin olun. Eczaneye gidiş sıklığını azaltmak için raporunuzla mümkün olduğunca çok
kutu ilaç alabilirsiniz.
Hafıza ve kavrayıştaki azalma nedeniyle evde dolaşırken gerektiğinde maske takmak gibi koruma
önlemlerini hatırlamakta zorluk çekebilirler, COVİD-19’la ilgili riskleri algılamakta zorluk
çekebilirler, duydukları şeyler onları huzursuz edebilir ama yaşadıklarını anlamlandırmakta
zorlanabilirler; bu durumda uyku bozukluğu, huzursuzluk (ajitasyon) gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Demans hastaları neden dışarı çıkamadıklarını, neden evde kalmak zorunda olduklarını anlamakta
güçlük çekebilirler. Dışarı çıkmak için ısrar edebilirler ya da gün içerisinde uyuma eğilimi artışıyla
gece uykuları bozulabilir. Bu durumda onları ikna etmek için uzun uzun uğraşmayın. Ev içerisinde
oyalanabileceği aktiviteler yaratın; örgü örme, çiçek bakımı, kitap okuma, müzik dinleme, sesli
kitaplar gibi.
Bakım veren kişi COVİD-19’a yakalanırsa hastaya bakım verebilecek diğer kişiler ya da kurumlarla
ilgili alternatif bir plan yapın.
Hastaya ve evdeki diğer kişilere, sizin herhangi bir hastalığa yakalanma durumunuzda arayabileceği
numaraları ve ne yapması gerektiğini detaylıca anlatan bir not yazıp kolay görebileceği bir yere
bırakın.
Bilişsel becerilerinde henüz tam kayıp olmayan hastalar COVİD-19 ile ilgili kaygılı hissedebilirler.
Ailenin diğer üyelerinin virüsle ilgili kaygısını sezebilirler ya da aile üyelerinin hastalandığına şahit
olabilirler. Yakınlarının destekleyici yaklaşımı bu süreçte onlara iyi gelecektir. Hafif bilişsel bozulması
olan bireylerde gevşeme egzersizleri de kaygıyı azaltmada etkili olacaktır.
Önlemlere rağmen, hastanızı evde tutmakta, sakinleştirmekte zorlanabilirsiniz. Bu durumda mutlaka
hekiminize ulaşın ve ek ilaçlarla sakinleştirme için yardım isteyin. Tek başınıza ilaç dozlarıyla
oynamayın.
20
Demans hastaları ağır bir kafa karışıklığı haline (deliryum) girmeye daha yatkındır. Hastanın sadece
korunma amacıyla yerinin değiştirilmesi dahi hastanın uyumunun bozulmasına, gece gündüz ritminde
bozulma, sinirlilik ve uyku problemlerine sebep olabilir. COVİD-19 enfeksiyonu ile mücadele ederken
bu gelişmesi beklenen bir durum olacaktır. Bu durumda mutlaka takip eden hekiminizden yardım
isteyin.
Eğer hastanız bakımevinde kalıyorsa, COVID-19 riskiyle ilgili aldıkları önlemler hakkında bakım
kuruluşuyla konuşun;
Acil durum irtibat bilgilerinizi ve yedek olarak başka bir aile üyesinin veya arkadaşınızın
bilgilerini aldıklarından emin olun.
Herhangi bir hastalık belirtiniz varsa, aile üyenizi bu dönemde ziyaret etmeyin.
Kurumlar hastalığın yayılmasına bağlı olarak ziyaretçileri sınırlayabilir veya ziyarete izin
vermeyebilir. Bu önlemler sakinleri korumak içindir, ancak aile üyenizi görememek hem sizin
hem de hastanız için zor olabilir. Olası iletişim yöntemleri ile ilgili kurumla görüşün; telefon
görüşmeleri veya görüntülü sohbet yoluyla iletişim kurmak denenebilir. Eğer aile üyeniz telefon
görüşmesi ya da video görüşmesi yapamıyorsa, güncel bilgileri almak için kurumla nasıl iletişim
kurabileceğinizi netleştirin.
Kaygı, stres durumları ve psiko-sosyal destek ihtiyacına ilişkin öneriler:
Yalnızlık, can sıkıntısı, hastalığa yakalanma korkusu, anksiyete, stres ve panik gibi
duyguların, salgın gibi stresli bir duruma normal reaksiyonlar olduğunu aklınızda
bulundurun.
Salgın sürecinde kaygı duymanız veya kaygı düzeyinizin yükselmesi normaldir.
Kaygınızı artıracak durumlardan (örneğin sık sık hastalıkla ilgili haberleri
dinlemek, olumsuz olasılıklar üzerinde durmak, hastalıklarınıza odaklanmak vb.)
uzak durup, yakınlarınızla daha çok iletişim kurup, profesyonellerden destek
alabilirsiniz. Unutmayın ki ruh sağlınız da beden sağlığı kadar önemlidir, bu süreç
geçecek, ilerleyen günleri daha sağlıklı geçirmek için yeter ki siz kendinizi
korumaya bakın.
21
Yaşadıklarınızla baş etmekte zorlandığınızı fark ettiğinizde, erişebilir sosyal destek
ağınızdan (internet, telefon, görüntülü konuşma) destek almaya çalışın.
Psikolojik veya sosyal yönden desteğe ihtiyaç duymanız halinde 81 İlde psikolog, sosyal
hizmet uzmanı gibi profesyonel meslek gruplarından oluşturulan Psikososyal Destek Hattını
arayarak bu meslek gruplarından psiko-sosyal destek alabilirsiniz. (Bilgi için:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/destek-hat-bilgileri)
Evde kendinizi daha güvende ve daha iyi hissetmeniz için öneriler:
Unutmayın ki bu dönem rutinlerinizin bozulduğu, bu nedenle de duygusal gerginliklerin,
kaygı, öfke, stres gibi duyguların herkes tarafından yoğun yaşandığı bir dönemdir.
Sevdiğiniz şeylere zaman ayırın (müzik dinleme, elişi yapma, kitap okuma ve ailenizle
zaman geçirmek vb.).
Evde ve diğer stresli durumlarda sizi ve ailenizi daha iyi hissettiren şeyleri yapmak için
(okumak, film izlemek, müzik dinlemek, oyun oynamak, egzersiz yapmak internette yer
alan mevcut hizmetlere, sanal müze ziyareti, online konserler gibi) zaman ayırın.
Size anlam veren ve tatmin eden şeyleri önceleyerek beklentilerinizi ve isteklerinizi
düzenleyin. Kendinize stresten uzaklaştığınız molalar verin.
Kendi kendinizi engelleyen söylemleri kontrol etmeye ve bu düşünceleri yararlı düşünceler
ile değiştirmeye çalışın.
Eğer ailenizde ciddi bir hastalık ya da yas oldu ise, birbirinizi destekleme yolları geliştirin,
bunları onların anlayacağı bir dil ile anlatmaya çalışın.
Sağlıklıyken, hastalandığınızda sizinle kimin ilgilenip destek vereceğine dair yakınlarınızla
plan yapın, size destek olacak kişi hastalanırsa ona kimin destek vereceğine dair plan yapın.
Bilmiyorsanız, yakınlarınızın da yardımıyla akıllı telefon, bilgisayar, internet gibi teknolojik
aletleri ve hizmetleri kullanmayı, görüntülü konuşma, hizmetlere başvuru gibi imkânlardan
yararlanmayı öğrenin.
22
Yapılacak işleri önceden organize edin, böylece enerjinizi verimli kullanır ve tükenmemiş
olursunuz.
Yatma zamanı, yemek ve uygulanan egzersiz konularında ailenizin her zamanki düzenine
devam edin.
Gündelik işleri aksatmadan sürdürmek zihninizi oyalar ve sizi gündemin yoğunluğundan
uzaklaştırarak daha iyi hissetmenize yardım eder.
Ev içinde temiz kıyafetler giyiniz.
Uykunuzu ihmal etmeyin, uyku düzeninizi sürdürmeye özen gösterin ve dinlendirici, düzenli
uyumaya dikkat edin.
Ev içi yeni hobiler, uğraşlar edinin. TV başında uzun saatler geçirmeyin.
Farklı konularla ilgilenmek üzere kitap okumak, film izlemek, çiçek vb. gibi hobi
aktiviteleri uygulanabilir. Hoşunuza giden aktiviteler yapın.
Yakın çevrenizle bağlantınızı güçlü tutun ve olumlu duygu durumunu muhafaza edin.
Sevdiklerinizle telefonda konuşmak veya görüntülü sohbetler etmek, albümlere bakmak sizi
rahatlatacaktır. Endişeleriniz ve nasıl hissettiğiniz konusunda güvendiğiniz insanlarla
konuşun.
Yakınlarınızı telefonla arayın ve sık sık konuşun, yalnızlık duygunuz azalır.
Diğer yapılması gerekenler ve öneriler:
Tüm emekliler, talep etmeleri halinde maaşların evde ödenmesi hizmetinden
yararlanabilecektir. Talebinizi e-devlet sistemi üzerinden “Adres ve Banka / PTT
Değişikliği” menüsünden, evinizden ayrılmadan anında yapabilirsiniz.
23
Kapınıza gelen ve yardım kuruluşundan geldiğini söyleyen herkese hemen inanmayın,
kimlik isteyin, şüphelendiyseniz kapınızı kapatıp komşularınızdan ya da emniyet
birimlerinden yardım isteyin.
Beklenmeyen durumlarda acil numaraları arayıp yardım isteyin. Ayrıca evde yakınlarınızın
kolayca görebilecekleri bir yere acil numaraları koyun.
COVİD-19’la ilgili acil durumlarda 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalıdır.
Belirli zamanlarda kamu spotlarından, televizyon haberlerinden, radyodan, gündem
ve durumla ilgili bilgi almayı ihmal etmeyin. Ancak diğer zamanlarda ve
gereğinden fazla sürekli haber takip etmeyin.
Resmi yayın organları dışındaki asılsız haberlere itibar etmeyin.
Salgın konusunda bilgi almak için sadece konunun uzmanlarına kulak verin ve
güvenilir kaynakları izleyin. Uzman olmayan kişiler tarafından yapılan
açıklamalara itibar etmeyin.
Güncel bilgilerin takibi için resmi kaynaklar (Cumhurbaşkanlığı, Sağlık Bakanlığı,
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı gibi) kullanılmalıdır.
24
65 YAŞIN ÜZERİNDE YAKINI OLANLAR İÇİN ÖNERİLER
Sağlık Bakanlığı başta olmak üzere ilgili kurumların aldığı önlemlere ve önerilere hem
kendi sağlığınız hem de yaşlılarımızın sağlığı ve toplum sağlığı için uyunuz ve
yaşlılarınızın da uymasını sağlayınız.
Zorunlu haller dışında sokağa çıkmayın, hastalığı taşımamak için bu kurala uyun. Sokağa
çıkma yasaklarına uyunuz. Zorunlu hallerde sokağa çıkmak ve seyahat için kendiniz veya
yaşlınız için ilgili prosedüre göre izin alınız.
Ailenizdeki yaşlılarınızın zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak için bir plan yapın. Diğer yaşlı
yakınlarınızın da böyle bir plana sahip olmalarını sağlayın. Bu plan konusunda yaşlınızın
da görüşünü alın ve kendisini bilgilendirin.
Yaşlı bireyler çoğu zaman yakınlarını rahatsız etmek istemedikleri için doğrudan yardım
istemeyebilirler, bu nedenle yaşlı yakınınızın istemesini beklemeden aklınıza gelen tüm
ihtiyaçlarını (para çekme, fatura yatırma, alışveriş, ilaç temini vb.) kendilerine sorarak
yardımcı olmaya çalışın.
Yaşlılarınızla temaslarınızı kısa süreli tutun, kapıdan iletmekle yetinin, ilaç ve alışveriş
malzemeleri gibi ihtiyaçlarını teslim ettikten sonra, yaşlı yakınınıza ellerini yıkaması
gerektiğini her seferinde hatırlatın, unutuyor olabilirler.
Yaşlı yakınlarınızı sık sık telefonla arayın, kısa da olsa sohbet edin. Bu sohbetlerde
mevcut durumla ilgili doğru bilgiler verin ama olumlu gelişmeleri de mutlaka iletin.
25
Yakınınıza bilgi ve uyarıları söylerken olumsuz ifadeler yerine olumlu ifadeler kullanın.
Örneğin: “ellerini yıkamazsan hasta olursun, hastaneye yatırırız” yerine “ellerini biraz
uzun yıkaman bu hastalıktan korunman için çok önemli, yakında her şey daha iyi olacak”
gibi.
Yakınınızda sağlığıyla ilgili sizi endişelendiren gelişmeler varsa (uykusuzluk, kilo kaybı,
sık ağlama, kronik hastalığının seyrinde kötüleşme vb.) doktorunu araması için
yönlendirin veya siz arayın.
Yakınlarınızın tüm sorumluluğunu tek başınıza üstlenmek zorunda hissetmeyin,
gerektiğinde etrafınızdan yardım isteyin ve yükünüzü paylaşın, fiziksel olarak yardım
edebilecekleri gibi sizi dinleyebilir ve sorunlara çözüm önerebilirler. Aksi takdirde
tükenme belirtileri yaşayabilirsiniz. Bu durumda yaşlılarınıza da kendinize de katkınız
azalabilir.
Yapılacak işleri önceden organize edin, böylece enerjinizi dikkatli kullanır ve
tükenmemiş olursunuz.
Kendi ihtiyaçlarınızı da göz ardı etmeyin, kendinize dinlenmek için vakit ayırın.
Acil durumlarda 112 başta olmak üzere ilgili kamu kurumlarını arayıp yardım isteyin.
26
TOPLUMDAKİ DİĞER BİREYLER İÇİN YAŞLILARLA İLGİLİ ÖNERİLER
Unutmayın yaşlı bireyler salgını yayan değil, salgından en çok etkilenen gruptur. Yaşlılarımız
ülkemizdeki COVİD-19 sürecinin başından bu yana sokağa çıkma yasağı kapsamında
evlerinden çıkmayarak, hastalığın bulaşmasını kısıtlamakta ve hem kendi sağlıklarını hem de
diğer bireylerin sağlığını korumaktadırlar. Ancak bu salgını tek başına bireyler veya gruplar
olarak değil hep birlikte toplum olarak yenebiliriz. Bu nedenle toplumdaki her birey üzerine
düşeni yapmalıdır. Kurallara uyarak başka insanlara yardım etmek moral ve motivasyon
açısından hepimize iyi gelecektir. Bu nedenle yaşlılar dışında kalan bireylerin de hem kendileri
hem de hassas bir grup olan toplumdaki yaşlılarımızı korumak için aşağıdaki önerilere uymaları
önem taşımaktadır.
Sağlık Bakanlığı başta olmak üzere ilgili kurumların aldığı önlemlere ve önerilere hem
kendi sağlığınız hem de yaşlılarımızın sağlığı ve toplum sağlığı için uyunuz ve
yaşlılarınızın da uymasını sağlayınız.
Zorunlu haller dışında sokağa çıkmayın, hastalığı taşımamak için bu kurala uyun. Sokağa
çıkma yasaklarına uyunuz. Zorunlu hallerde sokağa çıkmak ve seyahat için ilgili
prosedüre göre izin alınız.
Yaşadığınız yere yakın oturan yaşlı bireyler varsa, alışveriş, fatura yatırma, ilaç alma vb.
konularda onlara yardım etmeyi teklif edin.
Unutkanlığı olan yaşlı kişilere her temasınızda ellerini yıkamaları gerektiğini hatırlatın.
Yaşlıları telefonla sıklıkla arayın, mümkünse görüntülü konuşun, gündelik sohbetler
yapmaya çalışın.
27
Yaşlılara doğru bilgiler verin ama kaygı verici, olumsuz ifadeler ve kötü haberlerden
sakının.
Kendi yaşlı yakınlarınız uzaktaysa ve ulaşamıyorsanız, yakınlarındaki komşu, akraba ve
arkadaşlarınızdan veya ilgili kurumlardan yardım isteyin.
COVID-19 ÖNLEMLERİ KAPSAMINDA YAŞAM ALANI/HANE/EV PLANI
ÖNERİLERİ
Yaşlıların yaşamakta olduğu her ev için COVİD-19 önlemleri kapsamında ev içi bir plan
hazırlanması hem olası bir durum için hazırlıklı olmayı sağlayacak hem de sürecin daha
kontrollü geçirilmesine katkı sağlayacaktır. Bu planı aileler kendi yaşam koşulları,
potansiyelleri ve ihtiyaçları doğrultusunda hazırlayabilir. Gerektiğinde planın oluşturulması için
ilgili kurumlardan destek alınabilir. Planda aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulabilir:
Plana dâhil edilmesi uygun olan kişileri ve rollerini belirleyin: Yaşlı/Eşi, çocukları,
akrabası/yakını, aile hekimi, apartman/kat görevlisi, komşusu, muhtar vb. kişilerden
kimlerin plana dâhil edilecekleri ve rolleri belirlenmelidir. Plana dâhil olan her kişi
COVID-19 önlemleri ve olası acil durumdaki rolünü ve yapacaklarını bilmelidir.
COVİD-19 sürecinde zorunlu olan gıda, sağlık (ilaç, hastane vb.) vb. ihtiyaçların kimler
tarafından, ne zaman ve nasıl temin edileceği belirlenmelidir.
Yapılabilecek sosyal ve kültürel etkinlikler, fiziksel hareketler ve egzersizler
planlanmalı, kesintisiz teknoloji (bilgi, iletişim vb.) kullanımı sağlanmalıdır.
Eğer siz ya da hane halkından birisi riskli gruptaysanız (yaşlı veya altta yatan kronik bir
hastalık olması), sağlık hizmeti sağlayıcısından/aile hekiminden COVID-19 semptomları
ve takibine dair bilgi alın veya danışın.
Hane halkındaki her bireyin kullanımı için bir maske temin edin: Maskeler bireylerin
kullanımı için ayrı yerde (askı veya çekmece vb.) muhafaza edilebilir.
Hane halkında hassas bireyler (yaşlı birey, kronik hastalık veya engelli olan birey) varsa
onlara yönelik özel önlemler alın: Eğer özellikle çalışmanız gerekiyorsa veya haftada
28
birkaç kere evden çıkmanız elzemse ve de hanede bu gruba giren birey veya bireyler
varsa;
Yaşlı kişilerle olan fiziksel mesafeyi bulunduğunuz ortamlarda en uzak şekilde ayarlayın.
Mümkün oldukça aynı ortamda geçirilen zamanı azaltın. Mümkün olduğunca ayrı oda
veya ortamlarda bulunmaya özen gösterin. Mümkünse ev içerisi kullanımına yönelik ayrı
bir maske bulundurun ve bunu kullanın.
Eğer hane halkının hepsi Evde Kal uyarısına asgari özeni gösteriyorsa yani gıda ve
eczane dışında evden çıkmıyorsa, hane halkı COVID-19 konusunda en az riske sahiptir.
Evde her hapşırma ve öksürme halinde bireyler dirsek içlerini kullanarak olası tedbirlere
riayet etmelidirler.
İlaç, hastane ve sağlık takibine ilişkin önlemler alınmalıdır.
İhtiyaç olması durumunda ve acil durumlarda kullanılmak üzere ilgili kurumlara ait Acil
Telefon Numaraları oluşturularak tüm hane halkının görebileceği bir yerde bulunmalıdır.
Ayrıca acil durumlarda ve gerektiğinde aranabilecek olan aile içinden veya dışından
kişilerin telefon numaraları da yazılarak bu listeye eklenmelidir.
Günlük ev temizlik planı oluşturun ve uygulayın.
Kişisel hijyene dikkat edin: Hane halkındaki her birey özellikle yemekten önce ve sonra,
burun temizliğinden sonra, öksürdükten veya hapşırdıktan sonra, tuvalete gittikten sonra
ellerini en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla ovalayarak yıkamalıdır. Sabun ve su
hazır bulunmuyorsa, en az % 60 alkol içeren bir el dezenfektanı kullanılabilir.
Yeme-içme sırasında ayrı kap kaçak kullanılmasına ve fiziksel mesafeye riayet edin.
Günlük su ve sıvı ile sağlıklı gıda tüketiminize dikkat edin.
COVİD-19 sürecine ilişkin kurumların hizmetlerinden ve yardım gruplarından haberdar
olun: Gerektiğinde bu hizmetlere zamanında, hızlı ve doğru erişim sağlayabilmek için
planlama yapın.
29
YENİ KORONAVİRÜS (COVİD-19) HAKKINDA DOĞRU BİLGİ İÇİN
ELEKTRONİK BİLGİ KAYNAKLARI
• Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi COVID-19 Sayfası için:
https://corona.cbddo.gov.tr/
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı:
https://ailevecalisma.gov.tr/
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü:
https://ailevecalisma.gov.tr/eyhgm
• Sağlık Bakanlığı COVID-19 Sayfası için:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/
• Bilimsel Danışma Kurulu Kararları:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/alinan-karalar.html
• Videolar için:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/videolar
• Afişler için:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/afis
30
• COVID-19 Rehberi:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/COVID-19_Rehberi.pdf
• Sağlık Personeline Yönelik Sıkça Sorulan Sorular:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/sss/saglik-personeli.html
• Halka Yönelik Sıkça Sorulan Sorular için:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/sss/halka-yonelik.html
• 81 İl Psikososyal Destek Hattı Bilgileri için:
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/destek-hat-bilgileri
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü için:
https://hsgm.saglik.gov.tr
YENİ KORONAVİRÜS (COVİD-19) HAKKINDA VE
BU SÜREÇLE İLGİLİ KONULARDA
DOĞRU BİLGİ İÇİN TELEFONLA İLETİŞİM KAYNAKLARI
• 112-Acil durumlar için Acil Çağrı Merkezi
• 184- Sağlık Bakanlığı Koronavirüs (COVİD-19) Danışma Hattı
• 183- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sosyal Destek Hattı
• 112, 155, 156- COVİD-19 sürecinde sokağa çıkma kısıtlaması bulunan yaşlıların hizmet
almak için müracaat edebileceği telefon numaraları
• 199- Şehirler arası seyahat izni için.
31
• 144- Sosyal yardım talebi (1000 TL müracaatı).
• 168- Gıda yardımı için (Kızılay).
• 170- İşsizlik maaşı müracaatı için.
• 188- Cenaze hizmetleri talebi için.
• 153- Eve sağlık personeli çağırmak için.
Koronavirüs (COVİD-19) salgınını önlemeye yönelik olarak hem kendinizi hem de diğer
vatandaşlarımız ile görev yapan personelimizi korumak için aldığınız tüm önlemler ve
çabalarınız için teşekkür ederiz.
Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü
“ Evde Kal Sağlıklı Kal ”